ภาวะการมีบุตรยากถือเป็นปัญหาสำคัญปัญหาหนึ่งที่ส่งผลกระทบต่อคู่สมรสที่ต้องการมีบุตร แต่ไม่สามารถมีบุตรได้ ไม่ว่าจะเป็นทั้งด้านร่างกาย สภาพจิตใจ ปัญหาทางความสัมพันธ์
โดยในประเทศไทยพบได้มากถึง 15% ของคู่สมรส หรือ 15 คู่ ใน 100 คู่สมรส ที่ประสบปัญหาภาวะมีบุตรยาก จนมีภาวะเครียดเรื้อรัง เนื่องจากรุ้สึกผิดหวังในการมีบุตรไม่เป็นไปตามที่หวังและตั้งใจไว้ และยังเป็น 1 ในสาเหตุของปัญหาเด็กเกิดใหม่ต่ำกว่าเกณฑ์
กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุขเผยว่า ในปัจจุบันสถานการณ์จำนวนเด็กเกิดใหม่ในประเทศไทยมีแนวโน้มลดลงต่ำอย่างต่อเนื่อง จากปี พ.ศ. 2506 - 2526 เคยมีเด็กเกิดใหม่ไม่ต่ำกว่าปีละ 1 ล้านคน แต่ในปี พ.ศ. 2565 ลดลงเหลือเพียง 485,085 คนเท่านั้น
ข้อมูลจาก คลินิกรักษาผู้มีบุตรยาก และส่งเสริมสุขภาพสตรี BDMS Wellness Clinic เผยถึงสาเหตุของภาวะมีบุตรยากนี้เกิดได้ทั้งจากพ่อและแม่ ดังนั้นการตรวจวินิจฉัยจึงต้องตรวจทั้งสองฝ่าย เนื่องจากมีปัจจัยหลายอย่างที่ส่งผลต่อการมีบุตรยาก หากสาเหตุมาจากฝ่ายหญิงนั้นส่วนใหญ่จะเป็นเรื่องอายุที่มากขึ้นทำให้จำนวนและคุณภาพของไข่ที่ลดลง ปัญหาการตกไข่ ท่อนำไข่อุดตัน มดลูกหรือปากมดลูกทำงานผิดปกติ และยังรวมถึงปัญหาทางด้านจิตใจ ความเครียดที่่งผลให้ฮอร์โมน หรือไข่ผิดปกติ
ส่วนความผิดปกติจากฝ่ายชายมักจะเป็นเรื่องอสุจิที่ผิดปกติ มีน้อยเกินไป รูปร่าง การเคลื่อนไหวผิดปกติ ท่อนำอสุจิตัน ฮอร์โมนก็มีส่วนที่ทำให้ความต้องการทางเพศลดลง ความผิดปกติจากอัณฑะ และยังมีปัญหาทางด้านจิตใจเช่นกันที่ทำให้จำนวน และคุณภาพของอสุจิลดลง
"ภาวะมีบุตรยาก" ยังมีอีกหนึ่งสาเหตุสำคัญคือ วิถีชีวิต (Lifestyle) เพราะการมีลูกยากอาจเกิดจาก วิถีชีวิตที่ไม่เหมาะสม เช่น น้ำหนักเกินหรืออ้วน ขาดการออกกำลังกาย รับประทานอาหารไม่ครบ 5 หมู่ สูบบุหรี่หรือดื่มแอลกอฮอล์ การ "ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและวิถีชีวิต" เพื่อให้ร่างกายแข็งแรงและสมบูรณ์ Lifestyle Medicine สามาถเพิ่้มโอกาสการมีลูกได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งกับคู่สมรสที่บุตรยาก จากสาเหตุพฤติกรรมและวิถีชีวิตที่ไม่เหมาะสม
Lifestyle Medicine เน้นการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพที่เป็นปัจจัยการเกิดโรครายบุคคล มี 6 องค์ประกอบหลักคือ
1. กินอาหารที่เป็นประโยชน์จต่อสุขภาพ
2. การนอนหลับอย่างเพียงพอ
3. การจัดความเครียดและอารมณ์
4. การจัดการด้านความสัมพันธ์
5. การงดสูบบุหรี่ สิ่งเสพติด และเครื่องดื่มแอลกอฮอล์
6. การมีกิจกรรมทางกาย
โดยผสมผสานและบูรณาการศาสตร์การรักษาต่าง ๆ นำมาวางแผนปรับเปลี่ยนรูปแบบการดำเนินชีวิตประจำวัน และลดปริมาณการใช้ยาที่ไม่จำเป็นลง เพื่อปรับเปลี่ยนพฤติกรรมที่เป็นสาเหตุของการเกิดปัญหาสุขภาพอย่างค่อยเป็นค่อยไป ให้ผู้ป่วยเกิดแรงจูงใจและมีความสุขในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของตนเอง
นอกจากนี้ ฝ่ายชาย ควรหลีกเลี่ยงการอยู่ในสถานที่ร้อนจัด เช่น การแช่น้ำร้อนบ่อย ๆ สาหรับฝ่ายหญิง ควรตรวจภายในและคัดกรองมะเร็งปากมดลูกอย่างสม่ำเสมอ และรับประทานโฟลิค วันละ 0.4 มิลลิกรัม ก่อนตั้งครรภ์อย่างน้อย 1 เดือน
การรักษาภาวะมีบุตรยากอาจใช้เวลานานและมีค่าใช้จ่ายที่สูง ดังนั้น เพื่อป้องกันภาวะมีบุตรยากจึงเป็นสิ่งสำคัญ ที่คู่สมรสควรดูแลสุขภาพโดยรวมอย่างเหมาะสม เช่น การควบคุมน้ำหนัก การออกกำลังกาย การรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ งดสูบบุหรี่และดื่มแอลกอฮอล์ Lifestyle Medicine จึงเป็นแนวทางที่มีประสิทธิภาพในการช่วยเพิ่มโอกาสในการมีลูก
