การนอนหลับนั้นเป็นช่วงที่อวัยวะต่าง ๆ ของร่างกาย โดยเฉพาะระบบหัวใจและหลอดเลือดได้พักผ่อน ซ่อมแซมส่วนสึกหรอของร่างกาย และการปรับสมดุลของสารเคมีต่าง ๆ ในร่างกาย

การนอนหลับให้เพียงพอทำให้ร่างกายแข็งแรง เปรียบเหมือนเป็นการพักฟื้นร่างกายให้พร้อมเริ่มวันใหม่ การนอนหลับที่เหมาะสมโดยทั่วไปในผู้ใหญ่วัยทำงานจะเฉลี่อยู่ที่ 7 -9 ชั่วโมง แต่หากนอนหลับไม่เพียงพอเนื่องจากเป็นโรคนอนไม่หลับ จะก่อให้เกิดโรคร้ายตามมา

โรคนอนไม่หลับเกิดจากอะไร

• สภาพแวดล้อมและพฤติกรรม เช่น ทำงานเป็นกะ ความเครียด อุปนิสัยการนอน
• สภาพร่างกายหรือโรคประจำตัว เช่น อาการปวดต่างร่างกาย ภาวะหัวใจล้มเหลว ต่อมไทรอยด์เป็นพิษ วัยหมดประจำเดือน โรคซึมเศร้า โรคสมองเสื่อม โรคหยุดหายใจขณะหลับ โรคกรดไหลย้อน โรคขาอยู่ไม่สุข
• ยาบางชนิด
• สารคาเฟอีน นิโคตินและแอลกอฮอล์

โรคนอนไม่หลับอาจเกิดในระยะสั้น กินเวลาเป็นวันหรือสัปดาห์หรือระยะยาวเป็นเวลาสามเดือนอย่างน้อยสามคืนต่อสัปดาห์ โรคนอนไม่หลับแบ่งออกได้เป็น 4 แบบคือ

• หลับยาก (initial insomnia)
• หลับแล้วตื่นและไม่สามารถหลับตามที่ร่างกายต้องการได้อีก (maintenance insomnia)
• ตื่นเร็วและหลับต่อไม่ได้ (terminal insomnia)
• หลากหลายแบบรวมกัน

นายแพทย์เอนก กนกศิลป์ ผู้อำนวยการสถาบันโรคทรวงอก อธิบายว่า หากคุณมีอาการดังต่อไปนี้ แสดงว่าเข้าช่วยเป็นโรค นอนไม่หลับ ควรปรึกษาแพทย์เพื่อหารสาเหตุและเข้าสู่กระบวนการรักษาต่อไป

• นอนหลับได้ยาก นอนหลับไม่ต่เนื่อง นอนหลับไม่สนิท
• มีอาการอ่อนเพลีย ไม่มีแรง
• สมาธิลดลง ความสนใจและความจำลดลง
• อารมณ์ไม่ดี หงุดหงิดง่าย
• เกิดอาการง่วงนอนตอนกลางวัน

ทั้งนี้ถ้าปล่อยไว้ ไม่รักษาให้ถูกต้อง จะส่งผลต่อสุขภาพ ได้แก่

• มีโอกาสเป็นโรคซึมเศร้ามากกว่าคนทั่วไป 2 เท่า
• เพิ่มอัตราการเสียชีวิตและเกิดอุบัติเหตุจากการขับหรือการทำงาน
• สมรรถภาพทางเพศเสื่อม
• น้ำหนักตัวเพิ่ม โรคอ้วน
• มีโอกาสเกิดโรคหัวใจขาดเลือด ภาวะหัวใจวาย ความดันโลหิตสูง โรคไขมันสูง โรคเบาหวาน โรคอ้วน โรคสมองเสื่อม อัมพฤกษ์ อัมพาต โรคง่วงนอนมากผิดปกติในตอนกลางวัน

คำแนะนำเบื้องต้นคือ ออกกำลังกายสม่ำเสมอ ตื่นนอนและเข้านอนตรงเวลา งดใช้อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์และอุปกรณ์สื่อสารในห้องนอน รวมถึงงดดื่มกาแฟช่วงเวลาเย็นหรือก่อนนอน งดนอนกลางวันหลังบ่ายสามโมง จะช่วยปรับให้นาฬิกาชีวิตในร่างกายทำงานได้ตามปกติ ถ้าปฏิบัติตามนี้ครบ 1 เตือนแล้วอาการนอนไม่หลับยังไม่ดีขึ้นต้องรีบปรึกษาแพทย์โดยด่วน

จะป้องกันโรคนอนไม่หลับได้อย่างไร  ศ.นพ. ชัยรัตน์ นิรันตรัตน์ แนะว่า การเปลี่ยนแปลงสุขอนามัยการนอนหลับสามารถช่วยให้นอนหลับได้ดียิ่งขึ้น

• หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารมื้อใหญ่ เครื่องดื่มคาเฟอีนและแอลกอฮอล์ก่อนนอน
• เข้านอนและตื่นนอนในเวลาเดิมทุกวัน
• ไม่ดูทีวี ใช้โทรศัพท์มือถือ คอมพิวเตอร์อย่างน้อยครึ่งชั่วโมงก่อนนอน
• สร้างสภาพแวดล้อมในห้องนอนให้มืด เงียบสงบด้วยอุณหภูมิที่เย็นพอเหมาะ
• ทำกิจกรรมทางกาย เช่น ออกกำลังกายระหว่างวัน
• นอนในท่าที่เหมาะสมสำหรับผู้ที่นอนไม่หลับ คือ นอนตะแคงงอเข่าขึ้นไปทางหน้าอกเล็กน้อย ช่วยลดแรงกดบนเนื้อเยื่อกระดูกสันหลังและช่วยให้กล้ามเนื้อผ่อนคลาย
• ให้ลุกจากเตียงเมื่อนอนไม่สามารถนอนหลับได้
• ใช้เตียงนอนสำหรับการนอนและกิจกรรมทางเพศเท่านั้น