EIU ยกไทยพลิกโผ มีความก้าวหน้าด้านดัชนีประชาธิปไตยที่ทำคะแนนสุดดีในโลก จาก 72 สู่ 55 ชี้ฝ่ายค้านเข้มแข็ง ย้ำยังเร็วไปหากจะยกย่อง
หน่วยงานประเมินด้านเศรษฐกิจของเว็บไซต์ ดิ อีโคโนมิสต์ Economist Intelligence Unit หรือ ดิ อีโคโนมิสต์ อินเทลลิเจนซ์ ยูนิต เผยแพร่ดัชนีด้านประชาธิปไตยประจำปี 2022 (เปิดเผยดัชนี Democracy Index 2022) ซึ่งเป็นการจัดอันดับประชาธิปไตยในทั้ง 167 ประเทศ โดยอันดับที่เลขน้อยสุดถือว่าดีที่สุด ไปจนถึงอันดับเลขมากสุด ถือว่าคะแนนด้านประชาธิปไตยแย่ที่สุด
หลักเกณฑ์การจัดอันดับของ EIU จะพิจารณาจาก 5 เกณฑ์คิอ กระบวนการเลือกตั้งและความเป็นพหุนิยม, การทำงานของรัฐบาล, การมีส่วนร่วมทางการเมือของทุกภาคส่วน, วัฒนธรรมทางการเมือง และเสรีภาพของพลเมือง โดยมีการแบ่งประชาธิปไตยใน 4 รูปแบบคือ ชาติที่ประชาธิปไตยสมบูรณ์ (Full democracies), ชาติที่ประชาธิปไตยยังมีข้อบกพร่อง (Flawed democracies) , ชาติกึ่งเผด็จการ(Hybrid regimes) และชาติเผด็จการ (Authoritarian regimes)
รายงานประชาธิบดีไตยประจำปี 2022 ของ EIU ระบุว่า ระบบประชาธิปไตยในแถบเอเชียเลวร้ายลงต่อเนื่องในรอบไม่กี่ปี นับตั้งแต่เหตุกองทัพเมียนมารัฐประหารรัฐบาลพลเรือนของนางออง ซาน ซูจี จนถึงกลุ่มตาลีบันกลับมาครองอำนาจในอัฟกานิสถานอีกครั้ง ขณะที่รัฐบาลท้องถิ่นฮ่องกงก็ใกล้ชิดกับจีนแผ่นดินใหญ่มากขึ้น เสรีภาพทั่วทั้งภูมิภาคล่าถอยมาตั้งแต่ปี 2015และใกล้ถึงจุดต่ำสุดนับตั้งแต่ที่ EIU เก็บสถิติ ตรงข้ามกับประเทศไทยซึ่งเป็นรัฐบาลที่บริหารโดยอดีตผู้นำกองทัพที่ทำรัฐประหารมาตั้งแต่ปี 2014 แต่ทำไมไทยจึงกลายเป็นชาติที่มีดัชนีความความก้าวหน้าด้านประชาธิปไตยดีที่สุดในโลกประจำปี 2022
ประเทศไทยเคยถูกจัดอยู่ในอันดับที่ 72 ของดัชนีในปี 2021 ทว่าคะแนนเพิ่มจนขยับอันดับเป็น 55 จากดัชนีในปี 2022 ส่วนหนึ่งมาจากกระบวนการตรวจสอบของฝ่ายค้านที่เข้มแข็ง พรรคการเมืองขั้วตรงข้ามของพลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา กวาดชัยชนะในการเลือกตั้งท้องถิ่นจนถึงการเลือกตั้งซ่อมในปี 2022 ทั้งยังยื่นฟ้องต่อศาลรัฐธรรมนูญปมดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี 8 ปี ซึ่งเป็นเหตุให้ศาลรัฐธรรมนูญรับไต่สวน จนพลเอกประยุทธ์ ต้องหยุดปฏิบัติหน้าที่ชั่วคราวนานนับเดือน ขณะเดียวกันพลเอก ประยุทธ์ ยังเคยให้คำมั่นว่าจะจัดการเลือกตั้งช่วงกลางปี 2023 ซึ่งขณะนี้ก็เริ่มเห็นสัญญาณชัดเจน อีกสิ่งที่ตอกย้ำดัชนีประชาธิปไตยคือ ในแง่เสรีภาพของประชาชนภายใต้สถานการณ์ระบาด ที่รัฐบาลผ่อนคลายมาตรการโควิดมาตั้งแต่ต้นปี 2022 ซึ่งช่วยให้เพิ่มคะแนนดังกล่าว
อย่างไรก็ตาม คณะผู้สังเกตการณ์เตือนว่า คะแนนและอันดับที่ดีขึ้นของไทยยังไม่ได้สะท้อนภาพความเป็นจริง เพราะกองทัพยังคงมีบทบาทอยู่ในวุฒิสภา ซึ่งสามารถช่วยเลือกนายกรัฐมนตรีและยับยั้งสมาชิกสภานิติบัญญัติที่มาจากการเลือกตั้ง ทั้งยังยากจะประเมินว่าองคาพยพการเมืองในวุฒิสภาจะเป็นอย่างไร หากพรรคฝ่ายประชาธิปไตยได้รับชัยชนะในการเลือกตั้ง โดยก่อนหน้านี้ในการเลือกตั้งปี 2019 พบความผิดปกติมากมายในการเลือกตั้งทั่วไปของไทย ตั้งแต่ผลการนับคะแนน ไปจนถึงพรรคการเมืองบางพรรคที่ถูกยุบ ตลอดจนรัฐบาลทหารได้ใช้อำนาจจับกุมคุมขังดำเนินคดีกับผู้เห็นต่างทางการเมืองจำนวนมาก ดังนั้นยังเร็วเกินไปที่ยกย่องผลงานในดัชนีประชาธิปไตยของไทย
