สื่อต่างประเทศตีแผ่ไทย คนแก่พุ่งแถมยังยากจน ประเทศเรามุ่งสู่วิกฤติสังคมสูงวัยแบบไม่รู้ตัว

รายงานพิเศษจากสำนักข่าว AFP นำเสนอในภาษาไทยโดยทีมข่าวต่างประเทศ The Better 

ถ้าเธอไม่ไปต่อคิวท่ามกลางแสงแดดอันร้อนแรง สิ่งที่จะเป็นอาหารอย่างเดียวที่แม่หม้ายชาวไทยน้อยสามารถหามาได้คือ ขนมปังทาซอสมะเขือเทศ ที่ซื้อมาจากเงินสวัสดิการของรัฐอันน้อยนิด

เงินแจกที่เธอได้รับประมาณ 30 บาท (82 เซนต์สหรัฐฯ) ต่อวันทำให้การทำอาหารที่บ้านแทบจะเป็นไปไม่ได้เลย

“ถ้าฝนตกหนักเกินไป ฉันจะกินขนมปัง 7-Eleven กับซอสมะเขือเทศ” หญิงวัย 73 ปีบอกกับ AFP ที่เต็นท์ส่งอาหารของมูลนิธิช่วยเหลือชุมชนกรุงเทพ ซึ่งให้อาหารแก่คนไร้บ้านและคนยากจนในเมือง 500 คนทุกวัน

ตามข้อมูลขององค์การอนามัยโลก ประเทศไทยเป็นหนึ่งในสังคมผู้สูงอายุที่เร็วที่สุดในโลก แต่เศรษฐกิจของประเทศยังไม่พร้อมรับกับสถานการณ์นี้ 

การวิจัยจาก ธนาคารกสิกรไทย ธนาคารรายใหญ่ของไทย คาดการณ์ว่าภายในปี 2572 ไทยจะเข้าร่วมในรายชื่อสังคมผู้สูงอายุขั้นสูง ซึ่งประชากรมากกว่า 20% มีอายุมากกว่า 65 ปี

แต่ประเทศไทยยังไม่ถึงระดับความมั่งคั่งเช่นเดียวกับสังคมสูงวัยอื่นๆ เช่น ญี่ปุ่นและเยอรมนี

“เราแก่ก่อนจะรวย” บุรินทร์ อดุลวัฒนะ หัวหน้านักเศรษฐศาสตร์ ธนาคารกสิกรไทย กล่าว

"เราไม่พร้อม"

ปัจจุบัน ประเทศไทยเป็นบ้านของผู้ที่มีอายุ 60 ปีขึ้นไปมากกว่า 12 ล้านคน หรือคิดเป็นร้อยละ 18 ของประชากรทั้งหมด

เพราะรายได้ต่ำ เงินออมที่จำกัด และเงินบำนาญของรัฐบาลที่ไม่เพียงพอ จะทำให้หลายคนต้องอดทนต่อความยากจนขั้นรุนแรง ในขณะที่ผู้เสียภาษีมีจำนวนน้อยลงและการเรียกเก็บเงินด้านการรักษาพยาบาลที่คาดว่าจะเพิ่มขึ้นสามเท่าจะเป็นภาระทางการคลังที่ใหญ่หลวง

- 'มันคือระเบิดเวลา' -
“มันเป็นระเบิดเวลาอย่างแน่นอน” กิริฎา เภาพิจิตร จากสถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย กล่าว

ความยากจนในหมู่ผู้สูงอายุได้แพร่หลายไปแล้ว โดยร้อยละ 34 ของผู้สูงอายุชาวไทยมีชีวิตอยู่ต่ำกว่าเส้นความยากจน โดยสามารถดำรงชีวิตอยู่ได้ด้วยรายได้น้อยกว่า 830 ดอลลาร์ต่อปี (ราว 30,270 บาท) ตามข้อมูลของธนาคารกสิกรไทย

บุรินทร์กล่าวว่าการที่จะมีชีวิตเกษียณอายุที่ดีในกรุงเทพฯ จำเป็นต้องมีเงินออมอย่างน้อย 100,000 ดอลลาร์ (มากกว่า 3,000,000 บาท) แต่คนไทยจำนวนมากกำลังเกษียณด้วยเงินน้อยกว่า 1,300 ดอลลาร์ (ประมาณ 50,000 บาท)

ในเดือนสิงหาคม รัฐบาลที่กำลังจะหมดวาระประกาศว่าจะจำกัดเงินบำนาญถ้วนหน้าก่อนหน้านี้ที่อยู่ระหว่าง 16 ถึง 27 ดอลลาร์ (ประมาณ 600 - 1,000 บาท) ต่อเดือนสำหรับผู้มีรายได้น้อย เท่ากับตัดเงินบำนาญของคน 6 ล้านคน

เศรษฐา ทวีสิน นายกรัฐมนตรีไทยให้คำมั่นที่จะขจัดความยากจนภายในปี 2570 และ "ไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลัง"

พรรคของเขาให้คำมั่นว่าจะจัดสวัสดิการผู้สูงอายุมูลค่า 8.1 พันล้านดอลลาร์ (ประมาณ 300,000 ล้านบาท) แต่รัฐบาลยังไม่ได้ประกาศเพิ่มเงินบำนาญใดๆ

เมื่อเดือนที่แล้ว รัฐมนตรีกระทรวงการพัฒนาสังคม วราวุธ ศิลปอาชา ปฏิเสธข้อเรียกร้องที่จะเพิ่มเงินบำนาญเป็น 81 ดอลลาร์ต่อเดือน (ประมาณ 3,000 บาท) โดยกล่าวว่าประเทศไม่สามารถจ่ายได้

“ฉันหวังว่ารัฐบาลจะให้การสนับสนุนมากกว่านี้ เพราะตอนนี้ค่าครองชีพกำลังพุ่งสูงขึ้น” ชูศรี แก้วเขียว วัย 73 ปี ในสลัมคลองเตย กรุงเทพฯ กล่าว

สุชาติ แก้วเขียว สามีวัย 75 ปีของเธอนอนอยู่บนเตียงในผ้าอ้อมผู้ใหญ่ จ้องมองไปที่สีทาบ้านที่ลอกหลุดรุ่ยและเพดานที่โดนน้ำเสียหาย แต่ชูศรีบอกว่าไม่มีเงินค่าซ่อมแซม

พวกเขายืมเงินสดในแต่ละเดือนเพื่อซื้อนมราคาแพงสำหรับใส่ท่อป้อนอาหารของสามี และค่าไฟก็จ่ายช้าไปห้าเดือน

ในทางวัฒนธรรมแล้ว มีความคาหวังในสังคมของประเทศไทยที่ลูกๆ ที่เติบโตเป็นผู้ใหญ่แล้วจะดูแลพ่อแม่เมื่ออายุมากขึ้น

แต่นักเศรษฐศาสตร์อย่างบุรินทร์กล่าวว่า เรื่องนี้เป็นสิ่งที่ไม่ยั่งยืนในระยะยาว เนื่องจากระบบเศรษฐกิจต้องรับมือกับจำนวนแรงงานที่น้อยลง การเติบโตที่ลดลง และการใช้จ่ายของผู้บริโภค

- 'เงินบำนาญไม่เพียงพอ' -
ในขณะที่ผู้ชายทำงานจนถึงอายุประมาณ 65 ปี ผู้หญิงไทยเริ่มออกจากงานประมาณ 50 ปีเพื่อดูแลพ่อแม่ตัวเองและพ่อแม่สามีที่สูงอายุ นักวิจัยอย่าง กิริฎาตั้งข้อสังเกตในเรื่องนี้ และเสริมว่าจำเป็นต้องเพิ่มศูนย์รับเลี้ยงเด็กผู้สูงอายุที่มีราคาไม่แพง

อร แก้ววิลาศ วัย 57 ปี สลับหน้าที่เพื่อรับภาระยากลำบากต่างๆ โดยต้องดูแลพ่อแม่ผู้สูงอายุที่ป่วยของเธอ ขณะเดียวกันก็เปิดร้านขายของทั่วไปเล็กๆ เพื่อรองรับครอบครัวของเธอที่มีสมาชิก 12 คน

อาจ พ่อของเธอวัย 88 ปี ซึ่งป่วยล้มป่วย เพิ่งล้มลงขณะพยายามเข้าห้องน้ำ และสูญเสียความสามารถในการพูดเนื่องจากโรคเกี่ยวกับเซลล์ประสาทสั่งการ

“พ่อต้องรับการป้อนอาหารด้วยมือและต้องรับการดูแลตลอดเวลา เพราะบางครั้งเขาก็สำลัก” อร บอกกับ AFP

การเปลี่ยนแปลงด้านประชากรศาสตร์ของประเทศไทยจำเป็นต้องอาศัยการเปลี่ยนแปลงและการลงทุนทางกายภาพและวัฒนธรรมที่สำคัญ

กระทรวงแรงงานพิจารณาขยายอายุเกษียณเกินกว่าอายุ 55-60 ปีในปัจจุบัน

บุรินทร์กล่าวว่า รัฐบาลในอนาคตอาจจำเป็นต้องขึ้นภาษีมูลค่าเพิ่มจาก 7% เป็น 10% รวมทั้งพิจารณาการเก็บภาษีความมั่งคั่งและมรดกด้วย

ชัชชาติ สิทธิพันธ์ ผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร เร่งสร้างศูนย์กิจกรรมผู้สูงอายุและคลินิกสุขภาพ

แต่สำหรับหลายๆ คน การเกษียณอย่างมีศักดิ์ศรีถือเป็นความฝันที่จับต้องไม่ได้ 

แอ๋ว เป็นอดีตครูมา 30 ปี ไม่เคยแต่งงาน สูญเสียบ้านในช่วงโรคระบาด และตอนนี้นอนบนที่นั่งที่สถานีกลางบางซื่อ

“เงินบำนาญยังไม่เพียงพอ ฉันยังทำดอกไม้พลาสติกขายตามถนนด้วย… แต่ฉันอยากมีงานทำ” หญิงวัย 70 ปีกล่าว
 
ที่มา Agence France-Presse
"Old and poor: Thailand sleepwalking towards an ageing crisis" By Lisa MARTIN

Photo - ภาพถ่ายนี้ถ่ายเมื่อวันที่ 22 กันยายน 2566 ผู้สูงอายุเข้าคิวรับบริจาคอาหารทุกวันจากมูลนิธิช่วยเหลือชุมชนกรุงเทพ ใกล้พระบรมมหาราชวัง ในกรุงเทพฯ ประเทศไทยเป็นหนึ่งในสังคมผู้สูงวัยที่โตเร็วที่สุดในโลก แต่เศรษฐกิจของไทย รวมถึงครัวเรือน เงินกองทุนของรัฐบาล และแรงงานที่หดตัวอย่างรวดเร็วนั้นยังไม่พร้อมรับกับสถานการณ์นี้ (Photo by Lillian SUWANRUMPHA / AFP)